އިސްލާމްދީނަކީ ހުރިހާ ރަނގަޅު ސިފަތަކާއި ހުރިހާ ރަނގަޅު ކަންތައްތަކަށް، އެ ދީނުގެ އަހުލުވެރިންނަށް ބާރު އަޅާދީނެވެ. އެ ދީނުގައި އަބަދު ވެސް އެކުވެރިކަމާއި، ރަޙްމަތްތެރިކަމާއި، އެކަކު އަނެކަކަށް އެހީތެރިވުމަށް ބާރުއަޅައެވެ. ދޭދޭ މީހުންގެ މެދުގައި އޮންނަ ނުރުހުންތެރިކަމާއި، ހަމަނުޖެހުން ނައްތާލުމަށް ބާރުއަޅާ ދީނެވެ. ފަރުދުންނާއި، މުޖްތަމަޢުގެ އެކުވެރިކަމާއި، އެއްބާރުލުން އުފެއްދުމަށް ބާރުއަޅައެވެ. އެއްބަޔަކު އަނެއްބަޔަކާ މެދު އޮންނަ ގުޅުން ދެމެހެއްޓުމަށް ބާރުއަޅައެވެ. އެއްބަޔަކު އަނެއްބަޔަކަށް ހަދިޔާ ބަދަލު ކުރުމުގެ މާތް ސިފައަކީ ވެސް އިސްލާމްދީން އެކަމަށް ވަރަށް ބޮޑަށް ބާރު އަޅާފައިވާ ކަމެކެވެ.
ކީރިތި ރަސޫލާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމްގެ ޢަމަލުފުޅުތަކުންނާއި، އެކަލޭގެފާނުންގެ އަޞްހާބު ބޭކަލުންގެ ޢަމަލުފުޅުތަކުން ވެސް ސާބިތުވެފައިވާ ކަމެކެވެ. ކީރިތި ރަސޫލާގެ ޙަދީޘްފުޅެއްގެ މާނައިގައި ވެއެވެ. އެއް ދުވަހަކު ރަސޫލާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހިވަސައްލަމް ޢުމަރުގެ ފާނަށް ހަދިޔާއެއް ފޮނުއްވުމުން ޢުމަރުގެފާނު އެ ހަދިޔާ ޤަބޫލުފުޅު ނުކުރައްވާ ރައްދުކުރެއްވިއެވެ. އެކަން ކީރިތި ރަސޫލާ އަށް އެނގި ވަޑައިގަތުމުން ޢުމަރުގެފާނު ގެންނަވައި ޢުމަރުގެފާނަށް ހަދީޘް ކުރެއްވިއެވެ. އޭ ޢުމަރު އެވެ. ތިމަންކަލޭގެފާނު ކަލޭގެފާނަށް ފޮނުއްވި ހަދިޔާ ޤަބޫލުފުޅު ނުކުރެއްވީ ކީއްވެގެންތޯއެވެ. ދެން ޢުމަރުގެފާނު، ކީރިތި ރަސޫލާ އަށް ދެންނެވިއެވެ. އޭ މާތްﷲގެ ރަސޫލާއެވެ. ތިމަން ބޭކަލުންގެ ތެރެއިން އެއްވެސް މީހަކު މީހުންގެ ގާތަށްގޮސް އެއްޗެއްސައް ކިޔައި މީހުންގެ އަތުން އެއްޗެތި އަތުލުމަކީ ރަނގަޅު ކަމެއް ނޫންކަމަށް ކަލޭގެފާނު ވަނީ ޙަދީޘްފުޅު ކުރައްވާފައެއް ނޫން ތޯއެވެ. ޢުމަރުގެފާނު މިގޮތަށް ދެންނެވުމުން، ދެން ކީރިތި ރަސޫލާ ޙަދީޘް ކުރެއްވިއެވެ. ތިމަންކަލޭގެފާނު އެގޮތަށް ޙާދީޘްފުޅު ކުރައްވާފައި ވަނީ މީހުންގެ ގާތަށް ގޮސް އެއްޗެއްސައް ކިޔައި ނުވަތަ ސަލާން ޖަހައިގެން އެއްޗެތި ހޯދާ މީހުންނާއި ބެހޭގޮތުންނެވެ. އެނޫންގޮތަކުން ތިބާއަށް ލިބޭ އެއްޗެއްސަކީ ތިބާއަށް މާތްﷲ ދެއްވާ ރިޒުގެވެ.
ދެން ޢުމަރުގެފާނު ވިދާޅުވިއެވެ. ތިމަންކަލޭގެފާނުންގެ ނަފްސު އެފަރާތެއްގެ ބާރުގެދަށުގައިވާ ކަލާނގެ ގަންދެއްވައި ހުވާ ކުރައްވަމެވެ. ނުވަތަ ގަންދެއްވައި ވިދާޅުވަމެވެ. ތިމަންކަލޭގެފާނު ދުވަހަކު ވެސް މީހެއްގެ ގާތުގައި އެއްޗަކަށް ނުކިއުއްވާނަމެވެ. އަދި މީހަކު ހަދިޔާ އަކަށް އެއްޗެއް ދީފިކަމުގައިވާ ނަމަ އެއްޗެއް އަނބުރާ ރައްދެއް ވެސް ނުކުރައްވާނަމެވެ. މި ޙަދީޘްފުޅުން ހަދިޔާ ދިނުމަކީ ކޮންކަހަލަ ކަމެއްކަމާއި މީހަކު ހަދިޔާ އެއް ދީފިނަމަ އެ ހަދިޔާ ޤަބޫލުކުރުމަކީ ކޮން ކަހަލަ ކަމެއްކަން ވަރަށް ރަނގަޅަށް އެނގިގެންދޭއެވެ.
ހަދިޔާ ޤަބޫލުކުރުން ނުވަތަ ހަދިޔާ ދިނުމާއި ބެހޭ ގޮތުން ޢިލްމުވެރިން ވިދާޅުވެފައި ވަނީ، ހުރިހާ ޢިލްމުވެރިން ވެސް އެއްބަސްވެ ވެޑައިގަންނަވާ ގޮތުގައި ހަދިޔާ ދިނުމާއި، ހަދިޔާ ޤަބޫލުކުރުމަކީ އެކަމަށް އިސްލާމްދީން ބާރުއަޅާ އެދި އެއީ މުސްތަޙައްބު ކަމެއް ކަމުގައެވެ. ދުނިޔެވީ ނަޡަރަކުން ބަލާ އިރު ވެސް ހަދިޔާ ބަދަލު ކުރުމުގެ އާދަޔަކީ އެ ބައެއްގެ ތެރޭގައި އެކުވެރިކަމާއި، ލޯތްބާއި ގުޅުން އުފެދިގެންދާނެ ކަމެއްކަން ޔަގީންނެވެ. އަދި އެކަމަކީ ރުޅިވެރިކަމާއި، ނަފުރަތާއި ދުރު ހިލޭވަންތަކަން ނެތިގެންދާނެ ކަމެކެވެ. ތިމާއަށް މީހަކު ހަދިޔާ އަކަށް ދިން އެއްޗަކީ ތިމާ ބޭނުން ނުވާ އެއްޗެއްކަމުގައި ވާ ނަމަ ވެސް، އެ އެއްޗެއް ބޭނުންވާ މީހަކަށް ދިނުމަށްޓަކައި އެ އަތުލުމަކީ ވެސް މާތްވެގެންވާ އިސްލާމްދީން ހުއްދަކުރާކަމެކެވެ. އޭގެތެރޭގައި ހަދިޔާ ޤަބޫލު ކުރުމުގެ ރިވެތި ސިފަ ހިމެނިގެން ދިއުމާއި، ހަދިޔާ ދިން ފަރާތަށް ހެޔޮ ދުޢާ ލިބުމާއި އެފަދަ ކަމަކަށް ނުވަތަ އެއްޗަކަށް ބޭނުންވެފައިވާ މީހެއްގެ ބޭނުން ފުރިހަމަވުމާއި އީމާން ތެރިކަން އިތުރުވުމުގެ ރޫހު އާލާވުން ވެސް ހިމެނިގެންދެއެވެ.
މާތް ވެގެންވާ އިސްލާމްދީނުގައި އެފަދަ ކަންތައްތައް ކުރުމަށް ބާރުއަޅައި އަންގަވާފައި ވެއެވެ. މިގޮތުން ޢީދުދު ވަސް ދުވަހާއި އެ ނޫން ވެސް ދުވަސްތަކުގައި ވެސް އަވަށްޓެރިންނަށާއި، ގާތްތިމާގެ މީހުންނަށާއި، މުޖްތަމަޢުގައި ދިރި އުޅެމުން އަންނަ ނިކަމެތި ފަޤީރުންނަށް އެހީތެރިވެ ހެޔޮފޯރުވާ ދަހިޔާ ބަދަލުކޮށް ހެދުމަށް ވެސް އިސްލާމްދީނުގައި އަންގަވާފައިވެއެވެ. މީހަކަށް އެއްޗެއް ދީފިކަމުގައިވާ ނަމަ އެ އެއްޗެއް ލިބުނު މީހަކަށް ދެގޮތުންކުރެ އެއްގޮތް އިޙްތިޔާރު ކުރެވިދާނެއެވެ. އެއްގޮތަކީ އެމީހަކު އަމިއްލަޔަށް އެއްޗެއް ބޭނުންކުރުމެވެ. އަނެއްގޮތަކީ މީހަކަށް ދިނުން ނުވަތަ ޞަދަގާތް ކުރުމެވެ. އެހެންނަމަ ވެސް ވިސްނަންވާ ނުކުތާއެއް ވެއެވެ. އެއީ މީހުންގެ ގާތަށް ގޮސް އެއްޗެއްސަށް ކިޔައި ސަލާން ޖަހައިގެންނުވާނެކަމެވެ. އެކަމަކީ އިސްލާމްދީނުގައި ވަރަށް ބޮޑަށް މަނާކުރެވިފައިވާ ކަމެކެވެ. އަދި މީހަކު ގާތު ބުނެކިޔައިގެން އެއްޗެއް ހޯދުމަށް ފަހު ތިމަންނަ އަށް ދިނީއޭ ބުނެ އެކަހަލަ ކަންތައް ވެސް ކޮށްގެންނުވާނެ އެފަދަ ކަންކަމީ އިސްލާމްދީން އެއްގޮތަކަށް ވެސް ތަރުޙީބުދޭ ކަންތައްތަކެއް ނޫންނެވެ.
