ސޫރިޔާ އިސްތިއުމާރު ދެމެހެއްޓުމާ ބެހޭ ގޮތުން 1919ގައި ކިންގ ކްރެއިން ކޮމިޝަނުން ސޫރިޔާ މީހުންނާ ބައްދަލު ކުރި އިރު ސޫރިޔާ ވަފްދުގައި ހިމެނިވަޑައިގަތް އެކަކީ، ޝެއިޚް ޢިއްޒުއްދީން އަލްޤައްސާމް އެވެ. އިސްތިއުމާރު ދެމެހެއްޓުމަށް ކޮމިޝަނުން ވާހަކަ ދެއްކުމުން ޝެއިޚް ވިދާޅުވީ "ސޫރިޔާއަށް ޙިމާޔަތެއް ބޭނުމެއް ނުވާ" ކަމަށެވެ. ބޭނުން ވަނީ މިނިވަންކަމެވެ. ކޮމިޝަންގެ ރައީސް ވިދާޅުވީ، ބޭރު ބޮޑު ބާރެއްގެ އެހީތެރިކަމާ ނުލައި ސޫރިޔާއަކަށް ވެރިކަމެއް ނުކުރެވޭނެ ކަމަށެވެ. އަދި ބޭރުގެ އުދުވާނަކާ ކުރިމައްޗެއް ނުލެވޭނެ ކަމަށެވެ. އެހިނދު، ޢިޒްއުއްދީން އަލްޤައްސާމް ވިދާޅުވީ އެހެން މީހުންގެ އަތުގައި ނެތް މާބާރުގަދަ އެއްޗެއް ސޫރިޔާ މީހުންގެ އަތުގައި އޮތް ކަމަށެވެ. އެހެންވެ، ބޭރު ބައެއްގެ ހިމާޔަތެއް ބޭނުން ނުވާކަމަށެވެ. އޭނާގެ ޚަތިމް މައްޗަށް ނަންގަވައި ކޮމިޝަންގެ ވެރިންނަށް ދެއްކެވިއެވެ.
އެއީ، ޢިއްޒުއްދީން އަލްޤައްސާމް އެވެ!
ދުނިޔޭގައި ދިރިހުރެގެން ހަނގުރާމަކޮށް ދުޝްމަނުން މަރާލި އަދަދަށްވުރެން މާގިނައިން ޢިއްޒުއްދީން އަލްޤައްސާމް ވަނީ އޭނާގެ "ކައްވަޅުގައި އޮވެ، ދުޝްމަނުން މަރާފައެވެ." މަޝްހޫރު މަލްޢޫނު އަރތަރ ބެލްފޯރ ފަލަސްތީން ޔަހޫދީންނަށް ދިނުމަށް ނިންމި ދުވަހުން ފެށިގެން ނަތަންޔާހޫއާ ހަމައަށް ހުރިހައި ދުޝްމަނުންނަށް ޢިއްޒުއްދީން އަލްޤައްސާމަކީ ބިރެކެވެ.
ފަލަސްތީންގައި ހަނގުރާމަ ކުރަނީ، މައިގަނޑު އިސްލާމީ ދެ ޖަމާއަތަކުންނެވެ. އެއީ އިސްލާމީ ޖިހާދާއި ހަމާސް އެވެ. އިސްލާމީ ޖިހާދުގެ ހަނގުރާމަ ވެރި ގޮތްޕަކީ، ސަރާޔާ އަލްޤުދުސްއެވެ. ޙަމާސްގެ ހަނގުރާމަވެރި ގޮތްޕަކީ، ޢިއްޒުއްދީން އަލްޤައްސާމް ބްރިގޭޑްއެވެ.
ޢިޒްޒުއްދީން އަލްޤައްސާމަކީ، ޢިރާގްގެ ދަރިކޮޅަކަށް ނިސްބަތްވާ، ސޫރިޔާގެ ލާޒިޤިއްޔާގައި ވަޒަންވެރިވި، އެ ސިޓީއަށް އުފަން ދަރިއެވެ. އާއިލާއަކީ ދީނީ ޢިލްމާއި ސަގާފަތަށް މޫލާފައި އޮތް ޢާއިލާއެކެވެ.
މުޙައްމަދު ޢިއްޒުއްދީން ޢަބްދުލްގާދިރު އަލްޤައްސާމް ދުނިޔޭގެ އަލިކަން ދެކެވަޑައިގަތީ 1882 ގައެވެ. ލާޒިޤިއްޔާގައި ތަޢްލީމު އުނގެނުމަށްފަހު، އޭނާ މަތީ ތަޢްލީމަށް ދިޔައީ މިސްރުގެ އަލްއަޒްހަރަށް ޤާހިރާއަށެވެ. އޭނާ މިސްރުގައި އުނގެނުމަށް ހޭދަ ކުރި ދުވަސްވަރަކީ، އިނގިރޭސިންނާ ދެކޮޅަށް މިސްރުގައި ރައްޔިތުން އުތުރިއެރި ދުވަސްވަރެވެ. އަޙްމަދު ޢުރާބިއާއި ސަޢުދު ޒަޣްލޫލުގެ އިސްތިއުމާރާ ދެކޮޅު ހަރަކާތް ގާތުން ބަލާލުމަށް ޢިއްޒުއްދީން އަލްޤައްސާމަށް ފުރުސަތު ލިބުނެވެ.
އެނބުރި ސޫރިޔާއަށް އައިސް މީހުންނަށް އުނގަންނައި ދިނުމުގެ މަސައްކަތް ފެށިއެވެ. އަދި އިލްމު އުނގެނުމުގެ މުހިންމު ކަމާއި ލިޔަން ދަތުމަށް އޭނާ ބާރުއަޅައި މަސައްކަތްތަކެއް ކުރިއެވެ. މިމަސައްކަތަށް މީހުންގެ މެދުގައި އޭނާގެ މަގްބޫލުކަން އިތުރުވުމުން މުއްސަނދި ދަނޑުވެރިން އޭނާއާ ދެކޮޅަށް ނިކުމެ، ސިޔާސީ ޙިމާޔަތަށް އޭނާ އުސްމާނީ ދައުލަތުގެ ވެރިރަށް އިސްތަމްބޫލަށް ބޭރުކުރުމަށް މަސައްކަތް ފެށިއެވެ.
އަމިއްލަ ރުހުމުގައި ޢިއްޒުއްދީން އިސްތަމްބޫލަށް ވަޑައިގެން ބެއްލެވިއިރު، މީހުންގެ މެދުގައި ލިޔަންކިޔަން ދަތުމުގެ މިންވަރު ދަށްކަމުން އޭނާ އެތާގައިވެސް އިލްމީ ހަރަކާތެއް ފެށިއެވެ. ނަމަވެސް އޭނާގެ އަރަބި ބަސް ތުރުކީ މީހުންނަށް ނޭނގުމާއި ތުރުކީބަސް އޭނާއަށް ނޭގުމުން އޭނާގެ މަސައްކަތަށް ބޮޑު ހުރަހަކަށް ވިއެވެ.
އެނބުރި އޭނާ އަނެއްކާވެސް ސުރިޔާއަށް އައިސް ލާޒިޤިއްޔާއާއި ދިމިޝްގުގައި ހަރަކާތްތެރިވިއެވެ. އެއިރު އިޓަލީގެ އިސްތިއުމާރީ ބާރުން ލީބިޔާ ހިފަމުން ދިޔައެވެ. އަދި ފަލަސްތީނުގައި ޔަހޫދީން ވަޒަން ވެރިވަމުން ދިޔައެވެ. ސޫރިޔާގައި ފަރަންސޭސިންނެވެ. އެހެން އަރަބި ގައުމުތަކުގައި އިނގިރޭސިންނެވެ.
އިއްޒުއްދީން އަލްޤައްސާމް މީހުން ހޭލުންތެރި ކުރަން ފެށީ އިސްތިއުމާރާ ދެކޮޅަށް ނިކުތުމަށެވެ. އޭނާ އުފެއްދި ހަރަކާތަކީ ފަސް މީހުން ހިމެނޭ ގޮތަށް ކުދިކުދި ބްރިގޭޑްތަކެކެވެ. އިޓަލީއާ ހަނގުރާމައަށް އޭނާ ޔައްތާރު ކުރި ފުރަތަމަ ފައުޖަށް ލީބިޔާއަށް ނޭރި އަނބުރައި އަންނަން ޖެހުނެވެ.
ސޫރިޔާގައި ފަރަންސޭސިންނާ ދެކޮޅަށް ނިކުތުމަށް މީހުންނަށް ހިތްވަރު ދިނުމުން ފަރަންސޭސިން އޭނާއަށް މަރުގެ ސަޒާ އިއްވިއެވެ. އެކަމާ ގުޅިގެން ފިލައިގެން އޭނާ ފަލަސްތީނަށް އެތެރެ ވެގަތެވެ.
ފަލަސްތީނުގައި އިއްޒުއްދީން އަލްޤައްސާމް ހަރަކާތްތެރިވީ ޢައްކާއާއި ހައިފާ އާއި ޖެނީންގައެވެ. މީހުންނަށް ކިޔަވައި ދޭން ފެށިއެވެ. ފުރަތަމަ މަސައްކަތް ކުރީ ހައިފާގެ މުސްލިމް އަންހެން ކުދިންގެ ސްކޫލެއްގައެވެ. އެއަށްފަހު އެހެން ސްކޫލުތަކުގައެވެ. އަދި ރޭގަނޑު ލިޔަންކިޔަން ދަތުމުގެ ކިލާސްތައް ހިންގަން ފެށިއެވެ.
އޭނާގެ މަގްބޫލުކަން އިތުރުވެގެން، ހައިފާގެ އިސްތިގްލާލް މިސްކިތުގައި އިމާމަކަށް އޭނާ ހަމަޖެއްސިއެވެ.
އެއިރުވެސް އިއްޒުއްދީން އަލްޤައްސާމް ދިޔައީ ފަސް މީހުންގެ ކުދި ބްރިގޭޑްތައް އުފައްދައި، އިނގިރޭސިންނާ ދެކޮޅަށް މީހުން ތައްޔާރު ކުރަމުންނެވެ. ބްރިގޭޑްތަކުގެ މީހުންގެ މަސައްކަތަކަށް އޮތީ މަޢްލޫމާތު އެއްކުރުމާއި ތަމްރީންގެ މަސައްކަތެވެ. އިނގިރޭސިންނާ ދެކޮޅަށް ނިކުތުމަށް އޭނާ އެމީހުންނަށް އެންގީ ފަހުގެ ތާރީޚެއްގައެވެ.
އިޒްޒުއްދީން އަލްޤައްސާމްގެ މަގްބޫލުކަން އޮތީ މުޅި ފަލަސްތީނުގައި ފެތުރިފައެވެ.
ހައިފާގެ ޖާމިއުލް އިސްތިގްލާލްގައި އޭނާ ގެ ޚުތުބާއެއްގައި މީހުންނަށް ގޮވާލާފައި ވަނީ ހައްޖަށް ދިއުމަށް ފައިސާ އެއްކުރުމަށް ވުރެން އިސްތިއުމާރާ ދެކޮޅަށް ހަތިޔާރު ގަންނަން އެފައިސާ ހޭދަކުރުން މާއައުލާކަން ބޮޑު ކަމަށެވެ.
ޢިއްޒުއްދީން އަލްޤައްސާމް ޝަހީދު ކޮށްފައި ވަނީ ޖަނީންގައި އިނގިރޭސިންނާ ދެކޮޅަށް ހަނގުރާމަ ކުރަމުން ދަނިކޮށް، 19 ނޮވެމްބަރު 1935 ގައެވެ.
އެހާދިސާއާ ގުޅިގެން 1936ގެ ފަލަސްތީންގެ ބޮޑު އިންގިލާބު ފެށިގެން ދިޔައެވެ. އަދި ޢިއްޒުއްދީން އަލްޤައްސާމް ތައްޔާރު ކުރި ބްރިގޭޑްގެ މީހުން ވެގެން ދިޔައީ ފަލަސްތީން މިނިވަންކުރަން އިނގިރޭސިންނާ ދެކޮޅަށް ހަނގުރާމަ ކުރި މީހުންނަށެވެ.
