އިންސާނީ މުޖުތަމަޢުގައި އެންމެ ނުރައްކާތެރި އަދި ގެއްލުންދެނިވި ބައެއްގެ ގޮތުގައި ފާހަގަކުރެވެނީ ދެމޫނުމަތި ދައްކާ މީހުންނެވެ. މި ފަދަ މީހުންގެ ކިބައިގައި އެންމެ ބޮޑަށް ފާހަގަކުރެވޭ ސިފައަކީ އިޚްލާޞްތެރިކަން ނެތުމެވެ. އެމީހުންގެ ބަހާއި ޢަމަލު ދިމާނުވާކަން ވަރަށް ސާފުކޮށް ފެންނަން ހުރެއެވެ.
މި ފަދަ މީހުންގެ އަނެއް މުހިންމު ސިފަތަކުގެ ތެރޭގައި ހިމެނެނީ:
ވާދަވެރިކަން:
އަބަދުވެސް އެހެން މީހުންނަށްވުރެ މޮޅުވާން މަސައްކަތްކުރުން.
ނުސީދާ ފާޑުކިޔުން:
ސީދާ ގޮތުގައި ކަންކަން ފާޅުނުކޮށް، ނުސީދާކޮށް ފާޑުކިޔުން.
ދެމޫނުމަތި ދެއްކުން:
ކުރިމަތީގައި ހިނިތުންވެ ހުރެ، ނެތްތަނުގައި މަލާމާތްކުރުން.
އަނެކުންގެ ކާމިޔާބީއަށް ހަސަދަވެރިވުން:
އެހެން މީހުންގެ ކުރިއެރުމަށް ހުރަސްއެޅުމަށް މަސައްކަތްކުރުން.
ސިއްރުތައް ހާމަކުރުން:
އެހެން މީހުންގެ ސިއްރުތަކާއި ކުށްތައް ފާހަގަކޮށް، އޭގެ ފައިދާ ނެގުމަށް މަސައްކަތްކުރުން.
ޝައްކުވެރިވުން:
އަބަދުވެސް އެހެން މީހުންނާ ދޭތެރޭ ޝައްކުވެރިވެ، އެމީހުންގެ ޢަމަލުތަކާމެދު ސުވާލު އުފެއްދުން.
އަމިއްލަ މަޞްލަޙަތު އިސްކުރުން:
ކޮންމެ ޢަމަލެއްގައިވެސް އަމިއްލަ މަޞްލަޙަތު ހިމެނުން.
އުނިކަންތައްތައް ފާހަގަކުރުން:
އެހެން މީހުންގެ ކުދިކުދި ކުށްތައް ވެސް ބޮޑުކޮށް ދެއްކުމަށް މަސައްކަތްކުރުން.
ދޮގުހެދުން:
ދޮގު މަޢުލޫމާތު ފެތުރުމާއި، އެހެން މީހުންގެ މަޢުލޫމާތު އޮޅުވާލުން.
މި ފަދަ މީހުންނާ ދޭތެރޭ ސަމާލުވުމަކީ ވަރަށް މުހިންމު ކަމެކެވެ. އެމީހުންގެ ފަރާތުން ލިބިދާނެ ގެއްލުންތަކުން ރައްކާތެރިވުމަށްޓަކައި، އަންނަނިވި ކަންކަމަށް ސަމާލުކަން ދިނުން މުހިންމެވެ:
އެމީހުންނާ ދުރުހެލިވުން.އަމިއްލަ ނަފްސަށް ބަލައި، މި ފަދަ ސިފަތައް އަމިއްލަ ކިބައިގައި ނުހުރުމަށް މަސައްކަތްކުރުން.އެމީހުންނާ މުޢާމަލާތްކުރާއިރު ވަރަށް ސަމާލުވުން.އަމިއްލަ ސިއްރުތަކާއި މުހިންމު މަޢުލޫމާތުތައް އެމީހުންނާ ހިއްސާނުކުރުން.އެމީހުން ދޭ މަޢުލޫމާތުތަކާމެދު ޝައްކުކޮށް، އެހެން ފަރާތްތަކުން އެ މަޢުލޫމާތުތައް ކަށަވަރުކުރުން.
ދެމޫނުދައްކާ މީހުންނަކީ މުޖުތަމަޢުގެ ހަމަޖެހުމާއި ސުލްޙަވެރިކަމަށް ނުރައްކާތެރި ބައެކެވެ. އެހެންކަމުން، މި ފަދަ މީހުންގެ ސިފަތައް ދެނެގަނެ، އެމީހުންނާ ދޭތެރޭ ސަމާލުވެ، އަމިއްލަ ނަފްސު މި ފަދަ ސިފަތަކުން ދުރުހެލިކުރުމަކީ ކޮންމެ މީހެއްގެވެސް ޒިންމާއެކެވެ. އިޚްލާޞްތެރިކަމާއި
ތެދުވެރިކަމަކީ އިސްލާމްދީނުގައި ވަރަށް ބޮޑަށް އަހައްމިއްޔަތުކަން ދީފައިވާ ދެ ސިފައެވެ. އެހެންކަމުން، މި ދެ ސިފަ އަމިއްލަ ނަފްސުގައި އަށަގެންނެވުމަށް މަސައްކަތްކުރުމަކީ ކޮންމެ މުސްލިމެއްގެވެސް ވާޖިބެކެވެ.
ދެމޫނުމަތި ދައްކާ މީހުންގެ ނޭދެވޭ އަސަރުތައް:
އިޖްތިމާޢީ ގުޅުންތަކަށް ހުރަސްއެޅުން:
މި ފަދަ މީހުންގެ ޢަމަލުތަކުގެ ސަބަބުން މީހުންގެ މެދުގައި އޮންނަ އިތުބާރު ގެއްލި، ގުޅުންތައް ނިކަމެތިވެއެވެ.
މުޖުތަމަޢުގެ ހަމަޖެހުމަށް ބުރޫއެރުވުން:
ދޮގާއި ފިތުނައިގެ ސަބަބުން މުޖުތަމަޢުގެ ސުލްޙަމަސަލަސްކަން ގެއްލި، ހަމަނުޖެހުން އުފެދެއެވެ.
އަމިއްލަ ނަފްސަށް ލިބޭ ގެއްލުން:
ދެމޫނުމަތި ދެއްކުމުގެ ސަބަބުން އަމިއްލަ ނަފްސުގެ އަގު ވެއްޓި، ރޫޙާނީ ގޮތުން ނުތަނަވަސްކަން އިތުރުވެއެވެ.
އިޤްތިޞާދީ ގެއްލުން:
ވިޔަފާރިއާއި މަސައްކަތުގެ މާޙައުލުގައި މި ފަދަ ސިފަތައް ހުރުމުން އިތުބާރު ގެއްލި، ވިޔަފާރިއަށް ގެއްލުން ލިބެއެވެ.
ތަޢުލީމީ ދާއިރާއަށް ކުރާ އަސަރު
ތަޢުލީމީ މާޙައުލުގައި މި ފަދަ ސިފަތައް ފެތުރުމުން ދަރިވަރުންގެ ކިޔެވުމަށާއި އުނގެނުމުގެ ފެންވަރަށް ނޭދެވޭ އަސަރުކުރެއެވެ.
ދެމޫނުމަތި ދެއްކުމުން ދުރުހެލިވުމަށް އެޅިދާނެ ފިޔަވަޅުތައް:
އަމިއްލަ ނަފްސަށް ތެދުވެރިވުން:
އަމިއްލަ ނަފްސުގެ ހެޔޮ އަދި ނުބައި ސިފަތައް ދެނެގަނެ، އިޞްލާޙުވުމަށް މަސައްކަތްކުރުން.
އިޚްލާޞްތެރިކަން އިތުރުކުރުން:
ކޮންމެ ޢަމަލެއްގައިވެސް އިޚްލާޞްތެރިކަން ހިފެހެއްޓުމަށް މަސައްކަތްކުރުން.
ހެޔޮ ސުލޫކު ދަސްކުރުން:
އިސްލާމްދީނުގައި އަންގަވާފައިވާ ރިވެތި އަޚްލާޤުގެ މައްޗަށް ޢަމަލުކުރުމަށް މަސައްކަތްކުރުން.
ތެދުވެރިކަމުގެ މުހިންމުކަން ވިސްނުން:
ތެދުވެރިކަމުގެ ސަބަބުން ލިބޭ ފައިދާތަކާއި ދޮގުގެ ސަބަބުން ލިބޭ ގެއްލުންތައް ދެނެގަތުން.
ހެޔޮލަފާ ރަޙްމަތްތެރިން ހޯދުން:
ރަނގަޅު އަޚްލާޤު ހުރި މީހުންނާ ގުޅުން ބަދަހިކޮށް، އެމީހުންގެ ކިބައިން ހެޔޮ ސިފަތައް ދަސްކުރުން.
ނިންމާލުމުގެ ގޮތުން ދަންނަވާނީ، ދެމޫނުމަތި ދެއްކުމަކީ އިސްލާމްދީނުގައި ވަރަށް ބޮޑަށް ނަހީކުރައްވާފައިވާ ކަމެކެވެ. މި ނުބައި ސިފައިން ދުރުހެލިވެ، ތެދުވެރިކަމާއި އިޚްލާޞްތެރިކަމުގެ މަތީގައި ދެމިތިބުމަކީ ކޮންމެ މުސްލިމެއްގެވެސް ވާޖިބެކެވެ. މިގޮތުން އަމިއްލަ ނަފްސު އިޞްލާޙުކޮށް، މުޖުތަމަޢުގެ ހަމަޖެހުމާއި ސުލްޙަވެރިކަން ޤާއިމުކުރުމަށް މަސައްކަތްކުރުންމުހިންމެވެ. އަދި މި ފަދަ ނޭދެވޭ ސިފަތައް ހުރި މީހުންނާ ދޭތެރޭ ޙިކުމަތްތެރިކަމާއެކު ޢަމަލުކުރުމަކީވެސ މުހިންމު ކަމެކެވެ.
އިތުރު މުހިންމު ނުކުތާތައް:
ތަރުބިއްޔަތުގެ މުހިންމުކަން:
ކުޑައިރުއްސުރެ ދަރިންގެ ކިބައިގައި ތެދުވެރިކަމާއި އިޚްލާޞްތެރިކަން އަށަގެންނެވުމަށް މަސައްކަތްކުރުން.
މުޖުތަމަޢުގެ ދައުރު:
މުޖުތަމަޢުގެ ފެންވަރުގައި ދެމޫނުމަތި ދެއްކުމުގެ ނޭދެވޭ އަސަރުތަކާ ބެހޭގޮތުން ހޭލުންތެރިކަން އިތުރުކުރުން.
ޤާނޫނީ ފިޔަވަޅުތައް:
ދެމޫނުމަތި ދެއްކުމުގެ ސަބަބުން އެހެން މީހުންނަށް ލިބޭ ގެއްލުންތަކާ ގުޅިގެން އަޅަންޖެހޭ ޤާނޫނީ ފިޔަވަޅުތައް އެޅުން.
މީޑިއާގެ ޒިންމާ:
މީޑިއާގެ ޒަރީޢާއިން ތެދުވެރިކަމާއި އިޚްލާޞްތެރިކަމުގެ މުހިންމުކަން ފާހަގަކޮށް، މި ސިފަތައް ކުރިއެރުވުމަށް މަސައްކަތްކުރުން.
ދީނީ ތަޢުލީމުގެ މުހިންމުކަން:
އިސްލާމްދީނުގައި ތެދުވެރިކަމާއި އިޚްލާޞްތެރިކަމަށް ދެއްވާފައިވާ މަތިވެރި މަޤާމާ ބެހޭގޮތުން ހޭލުންތެރިކަން އިތުރުކުރުން.
ނަމޫނާ ދެއްކުން:
މުޖުތަމަޢުގެ އިސް ފަރާތްތަކުން ތެދުވެރިކަމާއި އިޚްލާޞްތެރިކަމުގެ ނަމޫނާ ދެއްކުން.
މަޝްވަރާގެ މުހިންމުކަން:
މުހިންމު ކަންކަމުގައި އެހެން މީހުންގެ ލަފަޔާއި މަޝްވަރާ ހޯދުން.
މާފުކުރުމުގެ މުހިންމުކަން:
އެހެން މީހުންގެ ކުށްތަކާއި އުނިކަންތައްތައް މާފުކުރުމަށް އިސްކަންދިނުން.
އަމިއްލަ ނަފްސު މުޙާސަބާކުރުން:
ޤަވާޢިދުން އަމިއްލަ ނަފްސު މުޙާސަބާކޮށް، އިޞްލާޙުކުރަންޖެހޭ ކަންކަން އިޞްލާޙުކުރުން.
ހެޔޮ ނިޔަތް ބެހެއްޓުން:
އެހެން މީހުންގެ ޢަމަލުތަކާމެދު ވިސްނާއިރު، ހެޔޮ ނިޔަތް ބެހެއްޓުމަށް މަސައްކަތްކުރުން.
ދެމޫނު ދެއްކުމަކީ ވަރަށް ނުރައްކާތެރި އަދި ގެއްލުންދެނިވި ސިފައެކެވެ. މި ސިފައިން ދުރުހެލިވެ، ތެދުވެރިކަމާއި އިޚްލާޞްތެރިކަމުގެ މަތީގައި ދެމިތިބުމަކީ ކޮންމެ މުސްލިމެއްގެވެސް ޒިންމާއެކެވެ. މިކަމުގައި އަމިއްލަ ނަފްސަށާއި، ޢާއިލާއަށާއި، މުޖުތަމަޢަށް އަދާކުރަންޖެހޭ ޒިންމާތައް އަދާކުރުމަށް ކޮންމެ މީހަކުވެސް މަސައްކަތްކުރަންވާނެއެވެ. މާތްﷲ އަޅުގަނޑުމެން އެންމެންނަށް ތެދުވެރިކަމާއި އިޚްލާޞްތެރިކަމުގެ މަތީގައި ދެމިތިބުމުގެ ތައުފީޤު ދެއްވާށިއެވެ.
