ފާރިސްކަރަ ނުވަތަ އީރާނަށް ޒިޔާރަތްކުރާ މީހަކު އީރާންގެ ބައެއް ސަރަހައްދުތަކުގައި އުޅޭ އިރު އޭނާއަށް އެ އުޅެވެނީ އަރަބި ގައުމެއްގައި ކަން ނުވަތަ ފާރިސްކަރައިކަން ބައެއް ފަހަރަށް އޮޅިދާނެއެވެ. އީރާނުގެ ބައެއް ސިޓީތައް ވާހަކަ ދައްކާ ބަހާއި ހެދުން އަޅާ ގޮތާއި ސަގާފަތުގައި ވެސް ޢަރަބި ސިޓީތަކާ ވައްތަރުކަންތައް އެހާމެ ގިނައެވެ.
އީރާނުގެ ހުޅަނގު ދެކުނުގެ ޚޫޒިސްތާން ޕްރޮވިންސްގައި ނިކަން ބޮޑަށް ފާހަގަ ވެގެން ދާނެއެވެ. ތެހެރާންގެ ދެކުނުން އޮންނަ ދައުލަތާބާދު ވެސް ހަމައެފަދައެވެ. އަދި މަޝްހަދު ސިޓީ ކައިރީގައި އޮންނަ ޝަހީދު ބެހެޝްތީ ސިޓީގައި ވެސް އެކަން ބޮޑަށް ފާހަގަ ވެގެން ދަނީ އީރާން އިރާގް ހަނގުރާމައިގައި ގެދޮރު ގެއްލުނު ގިނަ ބަޔަކު ސަރަހައްދުން އެހިސާބަށް ހިޖުރަކޮށް އާބާދު ވުމުންނެވެ.
އަރަބި ސަގާފަތާ އީރާން ދުރުވެދާނެ ކަމަށް ބެލުމަކީ ކުށް ހީއެކެވެ. ސާސާނީން ފާރިސް ދައުލަތެއް އުފެއްދުމާ ހަމައަށް މިހާރުގެ އީރާނަކީ ހަތަރު ގަރުނު ވަންދެން އަރަބިން ވެރިކަން ކުރި އަރަބިންގެ ޚިލާފަތުގެ ނުފޫޒު އޮތް ފަސްގަނޑެކެވެ. ހަތަރު ގަރުނު ވަންދެން ފާރިސްކަރައިގެ ރަސްމީ ބަހަކީ އަރަބި ބަހެވެ.
ފާރިސްކަރައިގެ މީހުން ވާހަކަ ދައްކާ ފާރިސީ ބަހަކީ އަރަބި ބަހާ ތިމާގެ ބަހެއް ނޫނެވެ. ފާރިސީ ބަހުގެ އަސްލު ގުޅިފައި ވަނީ އިންޑޯ ޔޫރަޕިއަން ބަހާއެވެ. އަރަބި ބަހަކީ ސެމެޓިކް އަސްލުގެ ބަހެކެވެ.
އީރާނުގައި ފާރިސީ ބަހުގެ ބަސްކޮށާރުން އަރަބި ބަސްތައް ސާފު ކުރުމަށް ގޮވާލާ މީހުންވެސް މަދެއް ނޫނެވެ. އެކަމަށް ހިންގާ ޚާއްސަ ފިކުރީ ބަހަވީ ހަރަކާތެއްވެސް އޮވެއެވެ. ނަމަވެސް އީރާނުގެ ގާނޫނުއަސާސީގެ ދެވަނަ ބާބުގެ 16 ވަނަ މާއްދާގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ގޮތުން އީރާންގައި ފާރިސީ ބަހަށްފަހު ދެވަނަ ބަހަކީ އަރަބި ބަހެވެ.
އެކަން އީރާންގެ ތަޢުލީމީ ނިޒާމުގައިވެސް ފާހަގަ ކޮށްފައި ވެއެވެ.
އީރާނުގެ ޔުނިވަރސިޓީތަކުގައި ޝަރީޢަތާއި ޤާނޫނާއި ފަލްސަފާއާއި އަދަބިއްޔާތުގެ ގޮފިތަކުގައި ފާރިސީ ބަހެކޭ އެއްފަދައިން އަރަބި ބަސްވެސް ހިމަނާފައި ވެއެވެ. އެނޫން އެހެން ބަސްތައް ކިޔަވައި ދޭނީ ބަސް ކިޔަވައި ދިނުމަށް ޚާއްސަ ފެކަލްޓީތަކާއި އިންސްޓިއުޓްތަކުގައެވެ.
ޢަރަބި އަދަބިއްޔާތުގެ ތަރުޖަމާއާއި ދިރާސާތައް ހެދުމަކީ އީރާނުގެ އިލްމީ މަންހަޖުގެ ބައެކެވެ. އަދި އަރަބި ބަހުން ކިޔަވައިގެން ގްރެޖުއޭޓްވާ މީހުންވެސް މަދެއް ނޫނެވެ. ދީނީ މަދަރުސާތަކާއި ޝީޢީ ޙައުޒާ ތަކުގައި އަރަބި ބަހަކީ އާންމު ބަހެކެވެ.
ފާއިތުވި ދިހަވަރަކަށް އަހަރު ތެރޭގައި އީރާނުގައި ޢަރަބި ބަސް ދަސްކުރުމަށް ޑިމާންޑް އިތުރުވަމުންދާތަން ފެނިފައި ވެއެވެ.
ޔުނިވާސިޓީ އޮފް ތެހެރާންގެ ޢަރަބި ބަހުގެ ޕްރޮފެސަރު ޑރ.މުޙައްމަދު އަލީ އާޒަރުޝާބް ވިދާޅުވާ ގޮތުން އީރާނުގައި ދިމާވެފައިވާ މައްސަލައަކީ އަރަބި ބަހުން ކިޔެވުން ނިންމާ ދަރިވަރުންގެ ކިބައިގައި އަރަބިން ވާހަކަ ދެއްކުމުގެ ހުނަރު ދަށްވުމެވެ. އޭގެ ސަބަބަކީ އޭނާ ވިދާޅުވާ ގޮތުން ބަހުގެ ގަވާއިދަށް އިތުރު ސަމާލުކަމެއް އީރާނުގެ މަންހަޖުގައި ސަމާލުކަން ދިނުމެވެ.
މިއީވެސް އީރާންގެ އިލްމީ ފިކުރީ ސަގާފަތުގައި އަރަބި ބަހާ ގުޅުވައިގެން ބިންވަޅު ނެގިފައިވާ ކަމަކާ ގުޅުން ހުރި ކަމެކެވެ. ފާރިސްކަރައިގެ އިލްމުވެރިންނަކީ އަރަބި ބަހުގެ ގަވާއިދަށް އާދަޔާ ޚިލާފް ޚިދުމަތެއް ކޮށްދެއްވާފައިވާ ބައެކެވެ.
އަރަބި ކަލާމުގައި "ސިބަވައިހް" ގެ ނަމުން މަޝްހޫރު ބަހަވީ ޢިލްމުވެރިޔާ، އިމާމް އަމްރު ބިން ޢުޘްމާން ބިން ޤަންބަރަކީ އީރާންގެ ޝިރާޒް ސިޓީގެ ބޭކަލެކެވެ.
އަރަބި ބަހުގެ ގަވާއިދުގައި އަދިވެސް އެންމެ މަތިވެރި ރިފަރެންސަކަށް ބޭނުން ކުރެވޭ "ދަލާއިލުލް އިޢުޖާޒް" އާއި "އަސްރާރުލް ބަލަޣާ"ގެ ދެ ފޮތަކީ އިމާމް ޢަބްދުލްޤާހިރު ބިން ޢަބްދުލްރަޙްމާން އިބްނު މުޙައްމަދު އަލް ޖުރްޖާނީ، ލިޔުއްވި ދެ ފޮތެވެ. އެކަލޭގެފާނަކީ، އުމުރުފުޅުން ދުވަހަކުވެސް އީރާން (ފާރިސްކަރަ) ދޫކުރައްވައި އަރަބި ސަހަރަކަށް ވަޑައިގަތް ބޭކަލެއް ނޫނެވެ.
އީރާނަކީ އިލްމީ ފިކުރީ ބިމެކެވެ. އީރާނު މީހުން އަރަބި ބަހުން ވާހަކަ ދައްކަނީ އެމީހުންނަށް އަރަބި ބަސް އެނގޭތީއެވެ!
