އިންޑިއާ ކަނޑުގައި ޗައިނާއިން ބިނާ ކުރާ ބަނދަރެއްގެ މައްސަލަ އަނެއްކާވެސް ބޮޑު ވެއްޖެއެވެ. ޓެންޒޭނިއާގެ ސްޓްރެޓެޖިކް ސަރަހައްދެއްގައި ބިނާ ކުރާ ބަނދަރަކީ، އިންޑިއާއިން ދެކޭ ގޮތުގައި ހިންދު ކަނޑުގެ ހުޅަނގުގައި ޗައިނާއަށް އަސްކަރީ ބޭނުންތަކަށް ބޭނުން ކުރެވިދާނެ ބަނދަރެކެވެ. އިންޑިއާއަކީ ހިންދު ކަނޑުގެ ހުޅަނގާއި ދެކުނު ސަރަހައްދުގައި ސަލާމަތީ ކަންކަން ބަލަހައްޓާ ގައުމެވެ.
މި ބަނދަރަކީ، ބަގާމޯޔޯ ސަރަހައްދުގައި ހެދުމަށް ނިންމި ޕްރޮޖެކްޓެކެވެ. ބަގާމޯޔޯއަކީ، ޖަޒީރާތަކެއްގެ ނިވަލުގައި އޮންނަ ސްޓްރެޓިކް އައްސޭރިފަށެކެވެ.
ޓެންޒޭނިއާގެ ބަނދަރަކީ، ޗައިނާގެ ރައީސް ޝީ މަގާމާ ޙަވާލުވެ ވަޑައިގެން އެފްރިކާއަށް ކުރެއްވި ފުރަތަމަ ދަތުރުފުޅުގައި 2013ގައި ވަޑައިގަތް ފުރަތަމަ ގައުމުގައި ބިނާ ކުރެއްވުމަށް ނިންމެވި ފުރަތަމަ ބަނދަރެވެ.
ޗައިނާގެ ބަނދަރުތައް ތަރައްގީ ކުރާ އެންމެ ބޮޑު ކުންފުނި، ޗައިނާ މާޗެންޓްސް ހޯލްޑިންގ އިންޓަރނޭޝަނަލް އިން ބިނާ ކުރުމަށް ނިންމި މި ބަނދަރަކީ 10 ބިލިއަން ޑޮލަރުގެ އިންވެސްޓްމެންޓެކެވެ. ދަނޑުވެރި އިގްތިސާދެއްގެ މައްޗަށް ބިނާވެފައިވާ ޓެންޒޭނިއާއަށް ބޮޑު އަދަދެއްގެ ލޯނެއް ނަގައިގެން ބަނދަރު ހެދުމުން ފައިސާ ނުދެއްކިދާނެ ކަމަށް ބުނެ އެދުވަސްވަރު މީހުން މި ޕްރޮޖެކްޓާ ދެކޮޅު ހެއްޖެވެ.
ރައީސް ޖަޔާކާ ކިކްވެއްޓޭ ގެ ސަރުކާރުން ޗައިނާއާއެކު ބަނދަރާ މެދު އެއްބަސްވީ ގޮތެއް އެއިރު އާންމު ބަހުސަށް ތިލަ ވެފައެއް ނުވެއެވެ. ކިކްވެއްޓޭގެ ސަރުކާރު ބަދަލުވުމާ ގުޅިގެން މަގޫފައްލީ ވެރިކަމަށް ވަޑައިގެން ޗައިނާއާއެކު ވެފައިވާ އެއްބަސްވުން ހާމަ ކުރެއްވިއެވެ.
މަގޫފައްލީގެ ސަރުކާރުން ހާމަކުރި މަޢްލޫމާތުން އެނގެނީ، ޗައިނާއާއެކު އެއްބަސްވެފައި ވަނީ ބަގާމޮޔޯ ޗައިނާއަށް 99 އަހަރަށް ދިނުމަށެވެ. އަދި މި ބަނދަރު ހެދުމާއެކު ޓެންޒޭނިއާއަށް އިތުރު ބަނދަރެއް ހެދުމަކީ މަނާ ކަމެކެވެ. ބަނދަރުގައި ބޭނުން ކުރާ ފެނާއި ކަރަންޓް ޗައިނާ ކުންފުންޏަށް، ޓެންޒޭނިއާ ސަރުކާރުން ވިއްކާނީ އާންމުކޮށް އެހެން ފަރާތްތަކަށް ދޭ އަގަށް ވުރެން ކުޑަ ރޭޓެއްގައެވެ. ބަނދަރުގެ ސަރަހައްދުގައި ޗައިނާއަށް އިތުރު ވިޔަފާރި ހިންގުމަކީ ހުއްދަ ކަމެކެވެ. ބަނދަރުގެ ސަރަހައްދުގައި ޓެންޒޭނިއާގެ ގާނޫނަށް އިސްކަމެއް ނުދެވޭނެއެވެ. އަގު އަދާ ނުކުރެވިއްޖެ ހާލަތެއްގައި ބަނދަރު ހަވާލުކުރަން ޖެހޭނެއެވެ.
ބަނދަރު ހެދުމަށް އެކުލަވާލި، މި އެއްބަސްވުމަކީ، ޓެންޒޭނިއާއަށް ފަހިކޮށް އެކުލަވައިފައިވާ އެއްބަސްވުމެއް ނޫންކަމަށް ވިދާޅުވެ، މި ޕްރޮޖެކްޓް ކުރިއަށް ނުގެންދެވުމަށް މަގޫފައްލީ ނިންމެވިއެވެ.
ޓެންޒޭނިއާއިން ޕްރޮޖެކްޓް ކުރިއަށް ނުގެންދާން ނިންމުމުން، ޗައިނާއިން ދެން ބަދަނރެއް ހެދީ ޖިބޫޓީގައެވެ. ޖިބޫޓީއަކީ، ޗައިނާގެ އަސްކަރީ މަރުކަޒެއް ގާއިމްކޮށްފައިވާ އެފްރިކާގެ މުލީގައި އޮންނަ ގައުމެކެވެ.
ޓެންޒޭނިއާގެ މަގޫފައްލީ ރައީސް ކޮވިޑްގައި އަވަހާރަ ވުމަށްފަހު މަގާމާ ޙަވާލުވެ ވަޑައިގަތް އޭނާގެ ނާއިބް އަދި މިހާރުގެ ރައީސް ސާމިޔާ ހަސަން ވަނީ ޗައިނާގެ ދެ މަޝްރޫއެއް ކުރިއަށް ގެންދިއުމަށް މަޝްވަރާ ފަށްޓަވާފައެވެ. އެއީ ރެއިލްވޭ ޕްރޮޖެކްޓަކާއި ބަގާމޮޔޯ ބަނދަރުގެ ޕްރޮޖެކްޓެވެ.
އިންޑިއާއަށް ބޮލު ރިހުމަކަށްވާ، ހުޅަނގު ހިންދު ކަނޑުގައި ޗައިނާއަށް އަނެއްކާވެސް އިތުރު ސްޓްރެޓިކް މަރުކަޒެއް ލިބޭ މިމަޝްރޫއާ މެދު ނިއުދިއްލީގައި ސައްލާ ކުރަން ފެށިފައިވާ ކަމަށް ޖަޕާނުގެ ނިއްކީ އޭޝިއާއިން ބުނެ އެވެ.
ސާމިޔާ ހަސަންއާ ހަމައަށް ބަގާމޮޔޯ ބަނދަރުގެ މަޝްރޫއު ވާރުތަވާއިރު، މަގޫފައްލީ ވަނީ ޗައިނާއިން ބޭއްވި ގިނަ ޑިޕްލޮމެޓިކް މަޝްވަރާތަކަށް ފަހު، ޗައިނާގެ ބަނދަރު އެއްބަސްވުމަށް ބަދަލު ތަކެއް ގެންނަވާފައެވެ. އޭގެ ތެރޭގައި 99 އަހަރަށް އޮތް މުއްދަތު 33 އަހަރަށް ބަދަލު ކުރުމާއި، ކަރަންޓާއި ފެން އަގު ހެޔޮކޮށް ދިނުމުގެ ބަދަލުގައި އެހެން ފަރާތްތަކަށްވެސް ދޭ ރޭޓުން ދިނުމަށާއި މިއީ ޓެންޒޭނިއާ ސަރުކާރުން ޗައިނާއިން ކުއްޔަށް ހިފާ ތަނެއްކަމުގައި ހެދުމަށާއި، މިތާގައި ޗައިނާއަށް ވިޔަފާރި ނުކުރެވޭނެ ކަމަށާއި، ޓެންޒޭނިއާގެ ސިޔާދަތަށް ބަސް ނުބުނެވޭނެ ކަމަށާއި، އިތުރު ބަނދަރެއް ހެދުމަށް ޓެންޒޭނިޔާ އުޅެފިނަމަ، އެކަމަށް ދެކޮޅު ހަދައިގެން ނުވާނެކަމަށް ހުށަހެޅުމުން ޗައިނާއިން ވަނީ އެއްބަސްވެފައެވެ. ނަމަވެސް 2018ގައި ބަނދަރުގައި މަސައްކަތް ފެށުމަށްފަހު އަނެއްކާވެސް މަގޫފައްލީ އެ މަސައްކަތް ހުއްޓުވިއެވެ.
އިންޑިއާއިން ޓެންޒޭނިއާ އާއެކު މި ހައްސާސް މައްސަލާގައި މަޝްވަރާ ގެންދާނެ ގޮތެއް އަދި ސާފެއް ނުވެއެވެ. އިންޑިއާއަކީ ޓެންޒޭނިއާގެ ވޔަފާރީގެ އެންމެ ބޮޑު ބައިވެރިއާއެވެ. ޓެންޒޭނިއާގެ ވިޔަފާރީގެ 16 އިން ސައްތަ ހިއްސާ ކުރަނީ އިންޑިއާއާއެކުގައެވެ. އިންޑިއާއިން ވަނީ ޒެންޒިބާރުގައި ފެނުގެ މަޝްރޫއެއް ހިންގުމަށް 15 މިލިއަން ޑޮލަރުގެ މަޝްރޫއަކަށް ފަންޑުކޮށްފައެވެ.
