ރޫސީވިލާތުން އަފްޣާނިސްތާން ހިފުމަށްފަހު 1979ން 1989ށް ވެރިކަން ކުރިއެވެ. އެއަށްފަހު ވެރިކަމަށް އިސްވި ނަޖީބުﷲގެ ރިއާސަތު، ތިން އަހަރުގެ ތެރޭގައި ނިމިގެން ދިޔައީ ކެރޭނެއްގައި އެލުވާފައި އޭނާ ދަންޖައްސާލުމުންނެވެ. 1992ގައި އަފްޣާނިސްތާންގެ ވެރިކަން މުޖާހިދީންގެ ބާރުގެ ދަށަށް ދިޔައެވެ. މުޖާހިދީން ބޭނުންވީ އަފްޣާނިސްތާންގައި އިސްލާމީ ޝަރީއާ ތަންފީޒު ކުރާށެވެ. އެހެންނަމަވެސް އިއްތިހާދު ވުމަށް ވުރެން ބޮޑަށް މުޖާހިދީން އިޚުތިޔާރު ކުރީ ފިތުނަވެރި، ހީލަތްތެރި، ދަހިވެތި، ޣަދަރުވެރި ވެރިކަމެކެވެ.
ނަތީޖާއަކަށް ވެގެން ދިޔައީ އެތައް ހަނގުރާމަވެރި ޖަމާއަތެއްގެ މެދުގައި އަފްޣާނިސްތާން ލޫދިގެން ދިއުމެވެ. މުޖާހިދީންގެ ތެރޭން ބަރުހަތިޔާރާއެކު ހަނގުރާމަވެރި ޖަމާއަތްތައް ކޮންޓްރޯލު ކުރި ކޮންމެ މީހަކަށް ވެރިކަން ކުރާނެ ބިންފޮއްޗެއް ލިބުނެވެ. ގަބީލާ ވެރިއެއްގެ ގޮތުގައި ހަނގުރާމަވެރި ވެރިން ވެރިކަން ކުރިއެވެ. އަފިހޫން ގަސް އިންދައިގެން ރަނގަޅު އާމްދަނީއެއް ހޯދަމުން ދިޔައެވެ.
ނަސްލީ ތަފާތު ކުރުމާއި ގާނޫނުގެ ބާރު ނުހިންގުމާއި ޚުދުމުޚުތާރު ގޮތްގޮތަށް ކަންކަން ކުރަމުން ދިއުމުގެ ނަތީޖާއަކަށްވީ، ޕާކިސްތާންގެ އައިއެސްއައި ޖާސޫސީ އިދާރާއިން ތައްޔާރުކޮށް ފޮނުވި، އައު ހަނގުރާމަވެރި ޖަމާއަތެއް ވުޖޫދަށް އައުމެވެ.
ޕުޝްތޫ ދަރިކޮޅުގެ މީހުނަށް، ޕާކިސްތާން މަދަރުސާތަކުން ކިޔަވައިގެން އައި ތާލިބާން ޖަމާއަތް ވެގެން ދިޔައީ ހަނގުރާމަވެރި ޖަމާއަތްތަކުގެ މުސީބާތުން ސަލާމަތް ކޮށްދޭނެ ބަޔަކަށެވެ. 1996ގައި އަފްޣާނިސްތާންގެ 90 އިންސައްތައިގައި ތާލިބާންގެ އަމުރު މަޢުރޫފް ހިންގަން ފެށިއެވެ. ބޮޑެތި ސަހަރުތަކާއި ރަށްފުށުގައިވެސް މިމީހުންނަށް ތަބާވީ މީހުން ގިނައެވެ. ރަސޫލު ޒަމާން ޚިޔާލަށް ގެނަސް، މިސްކިތްތަކުގައި މީހުން ޚަލީފާ މުއްލާ އުމަރަށް ބައިޢަތު ހިފިއެވެ.
ތާލިބާންގެ ވެރިކަން ފެށުނީ ހަނގުރާމަވެރި ޖަމާއަތްތަކުން ބޭނުންވި ގޮތަށް އިސްލާމީ ޝަރީޢާ ތަންފީޒުކުރާ ބައެއްގެ ގޮތުގައެވެ. އެކަމަކު ހައްދުފަހަނައަޅައިވާ ހަރުކަށި ނަޒަރިއްޔާތަކާއެކުގައެވެ. މިމީހުންގެ އިސްލާމީ ވަންތަކަމުން އިސްލާމް ދީނުގެ ނަމުގައި ދުނިޔެއާ ހަނގުރާމަ ކުރަން ބޭނުންވި ކޮންމެ ޖަމާއަތަކަށްވެސް އަފްޣާނިސްތާން ވެގެން ދިޔައީ ފަހު ޒަމާނުގައި އިސްލާމީ ޚިލާފަތް ފާޅުވާނެކަމުގެ އުފާ ލިބިދެނިވި ބިމަކަށެވެ. މިފަސް މަންޒަރުގައި ސޫދާންގައި ބަނޑަހަޖަހައިގެން ތިބުމަށްފަހު، އަލްގައިދާ އަފްޣާނިސްތާނަށް އައިސް ބައިނަލްއަގްވާމީ ނިރުބަވެރި ކެޕިޓަލްއަކަށް އަފްޣާނިސްތާން ބަދަލުކޮށްލިއެވެ.
އަފްޣާނިސްތާންގައި ތާލިބާންގެ ވެރިކަމުގައި އެންމެ ތިޔާގި އެއްޗަކަށް ވެގެން ދިޔައީ ހަތިޔާރާއި ނިރުބަވެރިކަމެވެ. ތަޢުލީމާއި އުގަންނައި ދިނުމުގެ ތަދުމަޑުކަމެއް މުޅި ގައުމަށް ވެރިވިއެވެ. އަންހެނުންނާއި ކުޑަކުދިންގެ ހައްގުތައް ނެތް އެއްޗަކަށް ވެގެން ދިޔައެވެ. އިންސާނުންގެ ޙައްގާއި ކަރާމާތަކީ، ބީރަށްޓެހި އެއްޗެއްކަމުގައި ވެގެން ދިޔައެވެ. އޭގެ ބަދަލުގައި ރޭޒަރުތަކާއި ކުރަފަތްތައް މަނާކުރެވި، އިސްތަށި ބޯ ތުނބުޅި އާންމުވެގެން ދިޔައެވެ. ފިރިހެނުންނަށް ހުދު ހެދުމާއި އަންހެނުންނަށް ކަޅު މޫނު ބުރުގާ ޔުނިފޯމަކަށް ވެގެން ދިޔައެވެ. މަގުމަތިން ނަމާދުކުރިތޯ ބެލުމާއި ޝަހާދަތާއި ޞަލަވާތް ކިޔަވާތޯ ބަލައި ނިޔަތް ޚާލިޞްތޯ ޔަގީން ކުރެވުނެވެ. ޝައްކު ކުރެވޭ މީހުންގެ ގައިގައި ދުއްރައިން ތެޅުން އާންމު މަންޒަރަކަށް ވެގެން ދިޔައެވެ.
އަފްޣާނިސްތާނަކީ ދެކުނު އޭޝިއާއާއި މެދުތެރޭ އޭޝިއާ ގުޅުވައިދޭ މުހިންމު ދޮރާށްޓެވެ. މެދުތެރޭ އޭޝިއާއަށް ނުފޫޒު ފަތުރަން ބޭނުންވާ ފަރާތަކަށް އަފްޣާނިސްތާން ކޮންޓްރޯލް ކުރުމަކީ މުހިންމު ސްޓްރެޓެޖީއެކެވެ.
ބައިޑެންގެ ސަރުކާރުން އަފްޣާނިސްތާނުން ސިފައިން ބާލާނެކަން ޔަގީން ކޮށްދިނުމުން އަފްޣާނިސްތާންގައި މަސްލަހަތު އޮންނަ ކޮންމެ ގައުމަކުންވެސް ބޭނުންވީ، އަފްޣާނިސްތާންގައި އެމީހުންގެ ބަސްވިކޭ ބަޔަކު ކާބުލްގައި ތިބުމަށެވެ.
ރަޝިޔާއާއި ޗައިނާއަށް ސުންނީ އިސްލާމީ ތާލިބާނުންނަކީ އަފްޣާނިސްތާންގައި އެމީހުންގެ ގެއްލިފައިވާ ލޯއްބެވެ. މި ދެގައުމުން ތާލިބާނާ މައްލަވަ ކުރާއިރު ޕާކިސްތާނުން ހަވާސާގައި ރަކިހިންޏެއްގައި ހީލަހީލާ ހުރެއެވެ. ޝީޢާ އީރާނާއި އިންޑިއާއިން ވިސްނަމުން ދަނީ ކާބުލްގައި އޮތް ސަރުކާރު ތާލިބާނުންގެ އަތު ނުޖެހި ދެމި އޮންނާނެ ގޮތަކާ މެދުގައެވެ.
މިއިން އެއްވެސް ގައުމަކަށް އަފްޣާނިސްތާންގެ ސަރުކާރާއި މިހާރުގެ ޙާލަތު ބަދަލުވެގެން ފައިދާއެއް ނުލިބޭނެކަން ޔަގީނެވެ.
ތާލިބާން ވެރިކަމަށް އައިސްފިނަމަ، އަފިހޫންގެ ދަނޑުވެރިކަމާއި ނިރުބަވެރިކަމާއި ދީނީ ހައްދުފަހަނައަޅައި ދިއުމުގެ އައު ބާބެއް މެދު ތެރޭ އޭޝިއާއަށް ފާވެގެން ދާނެއެވެ. މީގެ ނުރައްކާ ރަޝިޔާގެ ސަރަހައްދަށް ފޯރައި ނުތަވަސް ހާލަތަކަށް ކަންކަން ބަދަލުވެގެން ދާނެއެވެ.
ޗައިނާގެ ބޮލު ރިހުމަކަށް ވެފައިވާ ޝިންޖިއާންގެ މައްސަލަ އިތުރަށް ހޫނުވެ، އިސްލާމީ ޙަރަކާތަށް ހިތްވަރެއް ލިބިގެން ދާނެއެވެ.
އީރާން މީހުންނާ އެއް އަގީދާއެއް ގަބޫލުކުރާ ހަޒާރާ ދަރިކޮޅުގެ ޝީޢީންނަށް ތާލިބާން ވެގެން ދާނީ ނުރައްކަލަކަށެވެ. މީގެ ސަބަބުން އީރާނާއި އަފްޣާނިސްތާންގެ ބޯޑަރަށް ނުތަނަވަސްކަން ވެރިވެގެން ދާނެއެވެ.
ކަޝްމީރު ހަމަޔަކަށް އެޅުވުމަށް އިންޑިއާއިން ކުރަމުންދާ މަސައްކަތް ނާކާމިޔާބު ވާނީ، ކަޝްމީރުގެ ހަނގުރާމަވެރިންނަށް ސުންނީ ތާލިބާންގެ ފުށުން އައު ހިތްވަރެއް ލިބި އެމީހުން ހަތިޔާރު އަޅައިގެން އަފްޣާނިސްތާނުން ނިކުތުމަށް ފުރސަތު ލިބުމުންނެވެ.
ޕާކިސްތާނުން ތާލިބާން އުފެއްދިނަމަވެސް ތާލިބާނަކީ ޕާކިސްތާންގެ ބަސްވިކޭ ބައެއް ނޫނެވެ. ޕާކިސްތާންގެ ޖާސޫސީ އިދާރާ އައިއެސްއައިގެ ރިމޯޓް ކޮންޓްރޯލަކީ ހުރިހައި ވަގުތެއްގައި ތާލިބާނުންނާ ފްރެކުއެންސީ ދިމާވާ ރިމޯޓެއްވެސް ނޫނެވެ!
