ނިއުކްލިއާ ހަތިޔާރު ގެންގުޅޭ ޤައުމުތަކުގައި، ނިއުކްލިއަރ ހަތިޔާރު ބޭނުން ކުރާނެ ކަމަށް ލަފާ ކުރެވެނީ ނާދިރު ހާލަތެއްގައެވެ. ފަރަންސޭސި ލޮޕޮ ނޫހުގައި މިއަދު ޝާއިއުކުރި ރިޕޯޓްގައި ދުނިޔޭގެ އެކި ގައުމުތަކުގައި މިކަން އޮންނަ ގޮތް ކިޔައިދީފައި ވެއެވެ.
ނިއުކްލިއާ ބާރު ބަލަހައްޓާ ނިއުކްލިއާ ކޮމާންޑަށް ވެރިކަމުގެ ބާރުން އޯޑަރު ދިނުމުގައި ރިއާސީ ނިޒާމު އޮންނަ ގައުމުތަކާއި ބަރުލަމާނީ ނިޒާމު އޮންނަ ގައުމުތަކުގައި ނިޒާމާ ގުޅޭ ގޮތުން އާދަކާދަ ތަފާތެވެ.
ފާހަގަ ކުރެވޭ ގޮތުގައި އުތުރު ކޮރެއާ ފިޔަވައި ދެން ހުރި ހުރިހައި ގައުމެއްގައިވެސް ނިއުކްލިއާ ހަތިޔާރު ބޭނުން ކުރުމަށް ނިންމާ ނިންމުމަކީ ޖަމާއީ ނިންމުމެކެވެ.
އެމެރިކާ
އެމެރިކާގައި ސައްހަ ގޮތުގައި ރައީސަކު އިންތިޚާބު ކޮށްފިނަމަ އެމީހަކަށް ވަގުތުން ނިކްލިއާ ބަޓަން ލިބެއެވެ. އެހެންނަމަވެސް ކޮމާންޑަރުގެ ހައިސިއްޔަތުން އޭނާއަށް ނިއުކްލިއަރ ބަޓަނަށް ފިއްތާލުމުގެ ބާރެއް ނުލިބެއެވެ. މިއީ ސިލްސިލާ ނިންމުންތަކެއް ނިންމައި ސިލްސިލާކޮށް އެނިންމުންތައް ތަސްދީގު ކުރެވި އެއަށް ބަރޯސާވާ އަމުރުތަކެއް ފާސް ކުރެވުމުން އެމެރިކާގެ ރައީސާއެކު އިތުރު އެހެން ދެމީހަކު އެ ނިންމުން ނިންމައި އެމަސައްކަތުގައި ބައިވެރިވާން ޖެހެއެވެ.
ރަޝިއާ
ރަޝިޔާގައި، ރައީސަކީ ސިފައިންގެ ކޮމާންޑަރުވެސް މެއެވެ. ނިއުކްލިއާ ހަތިޔާރު ބޭނުންކުރުމުގެ ހުއްދަ ދެއްވަނީ ރައީސާއި ޑިފެންސް މިނިސްޓަރާއި، ޗީފް އޮފް ޖެނެރަލް ސްޓާފް ގުޅިގެންނެވެ. މި ހުއްދަ ދެ ގޮތަކަށް ދެވިދާނެ އެވެ. ރަޝިއަން އިލެކްޓްރޯނިކް ކޮމާންޑް އެންޑް ކޮންޓްރޯލް ނެޓްވޯކް (ކަޒްބީކް) މެދުވެރިކޮށް ނުވަތަ ފިނި ހަނގުރާމައިގެ ޒަމާނުގައި މަޝްހޫރުވެފައިވާ އޮޓޮމެޓިކް ނިއުކްލިއާ ހަތިޔާރު ކޮންޓްރޯލް ސިސްޓަމް މެދުވެރިކޮށް އެ ނިޒާމުގެ ތެރެއިންނެވެ.
އިނގިރޭސިވިލާތް
އިނގިރޭސިވިލާތުން ނިއުކްލިއާ ހަތިޔާރު ބޭނުންކުރަން ބޮޑުވަޒީރާ ހަވާލު ކުރެވިފައި ވީނަމަވެސް ރާނީ ނުވަތަ އެވަގުތަކު ހުންނަވާ ރަސްކަލެއްގެ މަޝްވަރާއާ ނުލައި މިކަން ބޮޑު ވަޒީރު ކުރައްވާނެ ކަމަކަށް ނުބެލެވެއެވެ. އެހެންނަމަވެސް ރާނީ ނުވަތަ ރަސްގެފާނާ މަޝްވަރާ ކުރުމަށް ލިޔެވިފައިވާ އުސޫލެއް ނޯވެއެވެ. ނިއުކްލިޔަރ ހަތިޔާރު ބޭނުންކުރުމަކީ އިނގިރޭސިވިލާތުގައި ވަޒީރުންގެ ޓީމަކުން ނިންމާ ޖަމާއީ ނިންމުމަކަށް ވާން ޖެހޭކަމަށް އެ ޤައުމުގެ ތާރީޚީ ކަންކަމުން ހާމަވާކަމަށް އެ މަޖައްލާގައި ބުނެފައިވެއެވެ.
ފްރާންސް
ފަރަންސޭސިވިލާތުގައި ވެސް ގާނޫނުއަސާސީގައި ނިއުކްލިއާ ހަތިޔާރު ބޭނުން ކުރުމުގެ ހައްގު ލިބިގެންވާ ފަރާތަކީ ސިފައިންގެ އެންމެ އިސް ވެރިޔާ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ ކަމަށް ކަނޑައަޅާފައިވެއެވެ.
ރައީސް މިކަމުގައި އެހެންފަރާތްތަކާ މަޝްވަރާ ކުރުން ލާޒިމް ނުކުރި ނަމަވެސް، ނިއުކްލިއާ ހަތިޔާރު ބޭނުން ކުރަން ނިންމާ ނިންމުމަކީ ސަލާމަތީ ކަންތައްތަކާ ބެހޭ ވެރިންގެ ސިލްސިލާއެއްގެ ތެރޭން ބޮޑުވަޒީރާއި، އިންސްޕެކްޓަރ އޮފް ނިއުކްލިއަރ ވެޕަންސްއާއި، ޗީފް އޮފް ސްޕެޝަލް ސްޓާފްއާއި، އަދި ސިފައިންގެ ކަމާ ގުޅުން ހުރި ކޮންމެ ފަންތިއަކުން ދެމީހަކު ބައިވެރިވާ ޖަމާއީ ނިންމުންތަކެއްގެ މައްޗަށް ބިނާ ކުރެވޭ ގަރާރެކެވެ.
ޗައިނާ
ޗައިނާގެ ނިއުކްލިއަރ ކޮމާންޑް އޮންނަނީ ކޮމިއުނިސްޓް ޕާޓީގެ ސެންޓްރަލް މިލިޓަރީ ކޮމިޝަންގެ އަތްމަތީގައެވެ. މި ކޮމިޝަންގައި ރައީސާއި ޑިފެންސް މިނިސްޓަރާއި، ޗީފް އޮފް ސްޓާފްއާއި، ސިފައިންގެ މަންދޫބުން ހިމެނޭގޮތަށް، 7 މެންބަރުން ތިއްބަވައެވެ.
ރައީސަކީ ސެންޓްރަލް މިލިޓަރީ ކޮމިޝަންގައި ހިމެނޭ ހަމައެކަނި މަދަނީ ފަރާތެވެ. އަދި ނިއުކްލިއަރ ބޭނުން ކުރަން ރައީސް ނިންމެވިއަސް ކޮމިއުނިސްޓް ޕާޓީގެ އެންމެ ބާރުގަދަ ޕޮލިޓިކަލް ބިއުރޯގެ ސްޓޭންޑިންގ ކޮމިޓީއާ މަޝްވަރާ ކުރަން ޖެހެއެވެ.
އިސްރާއީލް
އިޒްރޭލްގެ ގާނޫނުއަސާސީ ބުނާ ގޮތުން އިސްރާއީލުގެ ބޮޑުވަޒީރަށް އެގައުމުގެ ސިފައިންގެ މުއައްސަސާއަށް ބަސްބުނުމުގެ އެއްވެސް ބާރެއް ލިބިގެނެއް ނުވެއެވެ. ދިފާއީ ނިންމުންތައް ނިންމަނީ ގައުމީ ސަލާމަތާ ބެހޭ ކަންކަމާ ހަވާލުވެ އޮންނަ 10 ނުވަތަ 7 ވަޒީރުން ހިމެނޭ މިނިސްޓީރިއަލް ކޮމިޓީންނެވެ.
އިންޑިއާ
އިންޑިއާގައި ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއަކީ ސިފައިންގެ ކޮމާންޑަރުކަމަށް ވީނަމަވެސް، ނިއުކްލިއަރ ހަތިޔާރު ބޭނުންކުރުމުގެ ހުއްދަ ދެވޭނީ ހަމައެކަނި ބޮޑުވަޒީރު ރިޔާސަތު ބަލަހައްޓަވާ ސިޔާސީ ވެރިން ހިމެނޭ ކައުންސިލަކުންނެވެ. އެހެންކަމުން މި ނިންމުމަކީ ބޮޑުވަޒީރަށް އޮތް ނިންމުމެއް ކަމަށާއި، ނަމަވެސް ގައުމީ ސަލާމަތާ ބެހޭ މުޝީރުގެ ރުހުމަކާ ނުލައި ނިއުކްލިއާ ބަޓަނަށް ފިއްތުމަށް ބޮޑުވަޒީރަކަށް އަމުރެއް ނުކުރެވޭނެ އެވެ.
އެ ހިސާބުން އަމުރު ދާނީ އިންޑިއާގެ ހުރިހާ ނިއުކްލިއާ ވޯހެޑްތަކެއް ކޮންޓްރޯލް ކުރާ ސްޓްރެޓީޖިކް ފޯސަސްގެ ކޮމާންޑަށެވެ. ޗެއިން އޮފް ކޮމާންޑްގެ ކޮންމެ ލެވެލްއެއްގައިވެސް ބަޓަނަށް ފިތުމުގެ ކުރިން ދެ އޮފިޝަލުންގެ ހުއްދަ ލިބެން ޖެހެއެވެ.
ޕާކިސްތާން
ޕާކިސްތާނުގެ ނިއުކުލިއާ ބާރުތައް 2007 ވަނަ އަހަރުން ފެށިގެން ހަވާލުކޮށްފައި ވަނީ ނޭޝަނަލް ކޮމާންޑް އޮތޯރިޓީ (އެންސީއޭ) އާއެވެ. މީގެ ކުރިން ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ ދަށުގައި އޮތް ބާރުތައް 2009 ވަނަ އަހަރު ވަނީ ބޮޑުވަޒީރާ ހަވާލުކޮށްފައެވެ.
ނިއުކްލިއަރ ހަތިޔާރު ބޭނުންކުރުމުގެ އެއްވެސް ނިންމުމެއް ނިންމުމުގައި ގާނޫނު ހަދާ މަޖިލީހުގެ އަޣުލަބިއްޔަތަށް ފަހުބަސް އޮވެއެވެ. އަދި ބެލެވޭ ގޮތުގައި ނިއުކްލިއާ ބަޓަނަށް ފިއްތުމަށް ރައީސާއި ބޮޑު ވަޒީރުގެ ރުހުންވެސް ބޭނުން ވެއެވެ.
އުތުރު ކޮރެއާ
އުތުރު ކޮރެއާގެ ނިއުކްލިއާ ހަތިޔާރު ޕްރޮގްރާމާ ބެހޭ ގޮތުން މާ ގިނަ މައުލޫމާތެއް ލިބިފައި ނުވެއެވެ. ލަފާ ކުރެވޭ ގޮތުގައި ހުރިހައި އިޚުތިޔާރެއް ލިބިގެން ވަނީ ޖިމް ޖޮންގ އުންއަށެވެ.
